Chcesz udzielać korepetycji lub prowadzić inną dodatkową działalność? Rozwiązanie: Działalność nierejestrowana! Choć niestety nie dla każdego…

Stan prawny na dzień: 10.09.2022 r.

W swojej praktyce zauważam, że dla wielu osób doskonałym sposobem rozpoczęcia prowadzenia własnej działalności lub pozyskania dodatkowego źródła dochodów jest działalność nierejestrowana (inaczej nieewidencjonowana). W szczególności sprawdza się to w przypadku korepetycji, zajęć logopedycznych lub psychologicznych.

Czym jest działalność nierejestrowana i ile wynosi maksymalny miesięczny przychód z tej działalności?

Działalność nierejestrowana to zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu przez osobę fizyczną w sposób ciągły, z której miesięczny przychód nie przekracza 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto, zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. 

Jeżeli zatem w 2022 roku minimalne wynagrodzenie za pracę brutto wynosi 3010 złotych to przychód (należny) osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną z tej działalności nie może przekroczyć w miesiącu kwoty 1505 zł. Upraszczając: Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną w 2021 roku może otrzymać od swoich kontrahentów łączną kwotę 1505 zł w każdym miesiącu.

Należy pamiętać, że przychód to nie to samo co dochód. Dochód to przychód minus koszty uzyskania tego przychodu. W działalności nierejestrowanej limit oznaczony jest jako przychód, a więc dla jego ustalenia nie mają znaczenia koszty jego uzyskania, choć będą one miały znaczenia dla ustalenia wysokości podatku dochodowego, o czym dalej. 

Przychód należny to również kwoty niezapłacone przez kontrahenta

Warto zauważyć, że przy obliczaniu przychodu z działalności nierejestrowanej będzie liczył się tzw. przychód należny. Przychód należny to kwoty należne od kontrahentów, bez względu na fakt czy zostały rzeczywiście uiszczone. Wyłącza się z nich jednak kwoty skont, udzielonych bonifikat oraz wartości zwróconych towarów.

Nie każdy może wykonywać działalność nierejestrowaną

Działalności nierejestrowanej nie może wykonywać osoba, której przychody (należne), chociażby w jednym miesiącu przekraczają 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, a także osoba, która w okresie ostatnich 60 miesięcy prowadziła działalność gospodarczą.

Działalność nierejestrowana nie może być również wykonywana w formie spółki cywilnej, a także w jej ramach nie można wykonywać działalności wymagającej koncesji, licencji czy pozwolenia. Działalności takiej nie będą mogli prowadzić zatem chociażby fizjoterapeuci czy pielęgniarki bowiem podlegają wpisowi do rejestru działalności leczniczej.

Problematyczni logopedzi…

Podnieść należy, że odnośnie logopedów, wobec braku ich ustawy zawodowej, pojawiają się pewne wątpliwości czy i kiedy powinni oni podlegać obowiązkowemu wpisowi do rejestru działalności leczniczej. Nigdzie bowiem w przepisach nie zostało dookreślone czy jest to zawód medyczny i prowadzi działalność leczniczą czy też nie, choć na przykład organy podatkowe kwalifikują logopedę do zwolnienia z VAT jako zawód medyczny świadczący usługi medyczne. W rejestrze działalności leczniczej znaleźć można jednak zaledwie kilka podmiotów świadczących usługi logopedyczne, które zostały tam wpisane. W tym zakresie nie ma zatem jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: czy logopeda może prowadzić działalność nierejestrowaną. Zasadniczo uznać należy, że logopeda w ramach działalności nierejestrowanej nie może wykonywać świadczeń zdrowotnych, ale może on prowadzić zajęcia edukacyjne lub służące profilaktyce. Możliwość prowadzenia działalności nierejestrowanej zależała będzie zatem od świadczonych w jej ramach usług, a nie od samego faktu wykonywania zawodu logopedy. Zauważyć należy, że w praktyce logopedzi dość powszechnie prowadzą działalność nierejestrowaną i brak jest do dziś w tym zakresie jakiegokolwiek sprzeciwu ze strony organów państwowych. Jest to jednak kolejna sytuacja, gdzie brak konkretnych przepisów ustawowych odnoszących się do zawodu logopedy budzi pewne problemy praktyczne, a także okoliczność na którą logopedzi muszą zwrócić uwagę przy wprowadzaniu ich ustawy zawodowej. 

Szerzej nad tematyką zawodu logopedy oraz innych zawodów medycznych pochylam się w swoich artykułach i pracach naukowych.

Czy działalność nierejestrowaną trzeba gdzieś zgłaszać?

Działalność nierejestrowana nie podlega rejestracji w CEiDG i nie wymaga zgłoszenia w GUS czy ZUS. Pozwala ona na uniknięcie konieczności podejmowania licznych czynności administracyjnych. Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie zwalnia jednak od obowiązków podatkowych, a w szczególności z rozliczania jej w rocznym zeznaniu PIT. Niekiedy również osoba prowadząca taką działalność zobowiązana będzie do uzyskania numeru NIP i/lub zgłoszenia się jako podatnik podatku VAT. Sytuacja taka ma miejsce, gdy dana działalność nie podlega zwolnieniu podmiotowemu od podatku VAT niezależnie od limitu sprzedaży lub gdy przy prowadzeniu danej działalności istnieje konieczność prowadzenia kasy fiskalnej (o czym dalej).

Przekroczenie limitu przychodów dla działalności nierejestrowanej i co dalej?

W przypadku przekroczenia limitu miesięcznych przychodów przewidzianego dla działalności nierejestrowanej działalność taka automatycznie staje się działalnością gospodarczą począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej wysokości. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną ma wówczas 7 dni (od dnia, w którym przekroczony został limit) na złożenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Czy można i czy trzeba wystawiać faktury lub rachunki na działalności nierejestrowanej?

Co do zasady osoba prowadząca działalność nierejestrowaną jest zwolniona od obowiązku wystawiania rachunków lub faktur, ale może je wystawić, jeśli wyraża taką wolę. Konieczność wystawienia rachunku lub faktury pojawia się jednak, gdy zażąda tego kontrahent, który może to uczynić w terminie 3 miesięcy od wykonania usługi lub dostarczenia towaru.  Faktura wystawiona w ramach działalności nierejestrowanej będzie jednak jedynie fakturą uproszczoną (inaczej fakturą bez VAT).

Rachunek lub faktura uproszczona, zgodnie z ustawą o VAT, powinny zawierać:

• datę wystawienia,
• numer kolejny,
• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
• nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
• miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
• cenę jednostkową towaru lub usługi,
• kwotę należności ogółem.

Warto przy tym pamiętać, że prowadzące działalność nierejestrowaną osoby zobowiązane do posiadania kasy fiskalnej będą musiały wystawiać paragony (o czym dalej), a osoby niepodlegające zwolnieniu z VAT zobowiązane będą do wystawiania faktur VAT.

Jak dokumentować sprzedaż na działalności nierejestrowanej?

Oprócz ograniczonego obowiązku wystawiania faktur (o czym powyżej), a także dokumentowania wydatków w celu odliczenia kosztów uzyskania przychodów (o czym dalej) osoba prowadząca działalność nierejestrowaną ma przede wszystkim obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży. Ewidencja taka może być prowadzona nawet w formie papierowej i wypełniana ręcznie np. w zeszycie.

Ewidencja sprzedaży powinna zawierać:

• numer kolejny wpisu,
• datę uzyskania przychodu,
• kwotę przychodu osiągnięta w danym dniu,
• ewentualnie (choć jest to wskazane) kwotę sprzedaży narastająco (miesięcznie i rocznie).

Podatek dochodowy

Dochody z działalności nierejestrowanej należy rozliczyć w zeznaniu rocznym PIT-36 jako przychody z innych źródeł. W zeznaniu tym wskazuje się przychód, koszty jego uzyskania oraz dochód, który stanowi podstawę opodatkowania.

Podatek wynosi 12% lub 32% (dla dochodów przekraczających 120 000 złotych rocznie) dochodów.  W przypadku działalności nierejestrowanej nie jest możliwe zastosowanie podatku liniowego 19%.

Termin zapłaty podatku dochodowego od dochodu uzyskanego z działalności nierejestrowanej upływa wraz z ostatnim dniem terminu na składanie zeznań rocznych PIT. Podatek należy odprowadzić na specjalny mikrorachunek podatkowy, który wygenerować można przez podanie numeru PESEL na rządowej stronie https://www.podatki.gov.pl/generator-mikrorachunku-podatkowego.

Warto pamiętać, że w przypadku działalności nierejestrowanej zastosowania nie ma ulga dla osób poniżej 26 roku życia.

Warto pamiętać również, że aktualnie kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł rocznie. Podatnik nie zapłaci zatem podatku w sytuacji gdy jego łączny roczny dochód roczny nie przekroczył 30 000 zł, a jeżeli dochód ten przekroczył 30 000 zł to wówczas podatnik zapłaci podatek jedynie ponad tę kwotę.

Czy na działalności nierejestrowanej można odliczać koszty uzyskania przychodu?

Do ustalenia dochodu z działalności nierejestrowanej stosuje się zasady ogólne. Jak to zostało już wspomniane, dochodem jest różnica pomiędzy uzyskanym przychodem, a poniesionymi kosztami. Podczas ustalania dochodów z działalności nierejestrowanej można zatem od przychodów odliczyć koszty ich uzyskania.

Zasadniczo kosztami uzyskania przychodu są wydatki związane z tym przychodem (z wyjątkiem wydatków osobistych, których nie można zaliczyć jako koszty). Jednak, aby móc dane wydatki zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, muszą one zostać rzeczywiście poniesione w celu osiągnięcia, zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Ponadto wydatki takie muszą zostać właściwie udokumentowane np. fakturami lub rachunkami. Warto także pamiętać, że nie można do kosztów uzyskania przychodu zaliczyć wydatków znajdujących się w katalogu kosztów wyłączonych przez ustawodawcę (wymienione w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), a także wydatków, które po jakimś czasie zostaną lub mogą zostać zwrócone np. zaliczka – do czasu, gdy nie stanie się ona częścią zapłaty.

Kosztem uzyskania przychodu z prowadzonych w ramach działalności nierejestrowanej zajęć logopedycznych może być na przykład udokumentowany odpowiednimi fakturami (lub w inny sposób) koszt wydruków pomocy logopedycznych w punkcie ksero.

Kwestia możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów jest o tyle istotna, że wpływa na wysokość podatku dochodowego, w którym, jak sama nazwa wskazuje, podstawą opodatkowania jest dochód, a nie od przychód.

Działalność nierejestrowana, a ZUS i ubezpieczenie zdrowotne

Osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie podlegają obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Mogą natomiast skorzystać z dobrowolnych ubezpieczeń ZUS lub dobrowolnej składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli mają taką wolę.

Powyższa kwestia jest jednak bardziej skomplikowana. To że obowiązkowi opłacania ZUS nie podlegają same osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie oznacza, że takiego obowiązku nie przejmują za nich ich kontrahenci, o czym poniżej.

Problematyczny ZUS…

Przy prowadzeniu działalności nierejestrowanej pojawia się pewien problem, a w zasadzie pułapka. Otóż osoby świadczące usługi w ramach działalności nierejestrowanej są zwolnione od odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jednak nie są od tego zwolnieni ich kontrahenci. Ustawa prawo przedsiębiorców nie zmieniła bowiem ogólnych zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osoby fizyczne. Zauważyć należy, że wykonywanie usług w ramach działalności nierejestrowanej będzie oparte de facto na ustnej (a czasem również pisemnej) umowie zlecenia lub umowie o świadczenie usług. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jeśli dana osoba wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, to umowa taka stanowi tytuł do ubezpieczeń. W działalności nierejestrowanej dochodzi zatem do paradoksu, gdy to kontrahent (klient) zobowiązany jest do odprowadzania składki ZUS (czyli np. klient płaci ZUS za swojego korepetytora). Kontrahent nie będzie jednak zobowiązany do odprowadzania składki ZUS za osobę prowadzącą działalność nierejestrowaną, która wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę i otrzymuje za tą pracę co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. W praktyce zatem wysoce trudne względem kontrahenta jest świadczenie usług w ramach działalności nierejestrowanej przez osoby niezatrudnione na podstawie umowy o pracę, z której otrzymują co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Warto zauważyć, że nieprzypadkowo w powyższym akapicie wskazany został zwrot „pułapka”, bowiem przy wprowadzaniu ustawy Prawo przedsiębiorców zapewniano, że nie będą oni zobowiązani do odprowadzania składek ZUS.

Działalność nierejestrowana, a podatek VAT

Niejako „automatycznie” zwolnione od podatku VAT są podmioty, których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła w poprzednim roku kwoty 200 tys. złotych lub w pierwszym roku działalności kwoty proporcjonalnej do tej kwoty w stosunku do okresu prowadzonej działalności. Osiągnięcie ze sprzedaży opodatkowanej kwoty 200 tys. złotych nie jest aktualnie możliwe z działalności nierejestrowanej ze względu na przewidziany dla niej limit przychodów. Osoby prowadzące działalność nierejestrowaną, co do zasady korzystają zatem ze zwolnienia od podatku VAT. Zauważyć jednak należy, że ustawa o VAT wymienia katalog dostaw i usług niepodlegających wyżej wymienionemu zwolnieniu. Zwolnieniu takiemu nie podlegają między innymi usługi w zakresie doradztwa (z wyjątkami), prawnicze, jubilerskie czy ściągania długów oraz dostawa nowych środków transportu, terenów budowlanych i inne dostawy wymienione w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT.

Zaznaczyć trzeba, że wśród wyżej wymienionych usług wyłączonych od zwolnienia podmiotowego od VAT nie ma usług z zakresu udzielania korepetycji czy usług logopedycznych lub psychologicznych. Warto przy tym zauważyć, że usługi terapii logopedycznej i psychologicznej (również w zakresie profilaktyki), podobnie jak inne usługi medyczne, podlegają zwolnieniu przedmiotowemu od podatku VAT, a więc bez względu na limit 200 tys. złotych (choć z pewnymi wyjątkami, o czym szerzej piszę w swoich pracach naukowych). Osoby udzielające korepetycji lub prowadzące zajęcia logopedyczne lub psychologiczne w ramach działalności nierejestrowanej nie będą zatem zobowiązane do ponoszenia podatku VAT.

Kasa fiskalna w działalności nierejestrowanej

Obecnie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów, do końca 2023 roku od obowiązku posiadania kasy fiskalnej zwalnia się podatników, u których obrót zrealizowany na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych nie przekroczył w poprzednim roku podatkowym kwoty 20 000 złotych, a jeżeli w poprzednim roku dopiero rozpoczęli oni prowadzenie działalności to są oni zwolnieni z tego obowiązku, jeśli obrót ten nie przekroczył kwoty proporcjonalnej do czasu prowadzenia działalności w poprzednim roku. Jeżeli chodzi natomiast o osoby dopiero rozpoczynające działalność, to są one zwolnione od obowiązku posiadania kasy fiskalnej, jeżeli ich przewidywany obrót z tej działalności nie przekroczy 20 000 złotych w roku. Aktualnie uzyskanie z działalności nierejestrowanej obrotu przekraczającego 20 000 złotych nie jest możliwe (1505 złotych x 12 miesięcy = 18 060 złotych), więc co do zasady osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie mają obowiązku posiadania kasy fiskalnej. Zgodnie jednak z rozporządzeniem Ministra Finansów, wykonując niektóre dostawy lub usługi wymagane jest posiadanie kasy fiskalnej, bez względu na osiągany z nich obrót. Usługami takimi są między innymi usługi kosmetyczne, fryzjerskie, kosmetologiczne, prawnicze czy też usługi przewozu osób oraz usługi cateringowe (wszystkie usługi szczegółowo wymienione w rozporządzeniu Ministra Finansów). Wśród powyższych usług nie ma jednak usług z zakresu udzielania korepetycji (usługi z zakresu edukacji co do zasady są aktualnie całkowicie zwolnione z obowiązku posiadania kasy fiskalnej – z wyjątkami), a także usług logopedycznych czy psychologicznych. Osoby świadczące takie usługi w ramach działalności nierejestrowanej nie będą zatem zobowiązane do posiadania kasy fiskalnej.

Jak to zostało wspomniane, rozporządzenie Ministra Finansów przewiduje omówione zwolnienie od obowiązku posiadania kasy fiskalnej jedynie do końca 2021 roku. Być może jednak ministerstwo zdecyduje się na przedłużenie tego okresu o kolejne lata. Warto zauważyć, że wprowadzenie obowiązku posiadania kas fiskalnych również przez osoby osiągające obrót poniżej 20 000 złotych, byłoby dla nich niezwykle problematyczne.

RODO i prawa konsumenta

Warto pamiętać, że na osobie prowadzącej działalność nierejestrowaną spoczywają wobec jej kontrahentów obowiązki związane między innymi z prawami konsumenta i ochroną danych osobowych. Przed rozpoczęciem działalności należy zatem przygotować odpowiednie dokumenty wymagane przez prawo w tym zakresie i zapoznać się chociaż z podstawowymi przepisami regulującymi powyższe. Tematyka ochrony danych osobowych, praw konsumenta oraz innych przepisów, których przestrzegać musi osoba prowadząca działalność nierejestrowaną jest jednak na tyle obszerna, że nie sposób ująć jej w jednym artykule wraz z omówieniem działalności nierejestrowanej, tym bardziej, że specyfika każdego zawodu i każdego konkretnego stanu faktycznego wymaga oddzielnej analizy.

Działalność nierejestrowana – czy warto?

Jak już to zostało wspomniane działalność nierejestrowana to świetne rozwiązanie dla osób chcących dorobić lub postawić pierwsze kroki w biznesie. Wiele podmiotów, z którymi współpracowałem jeszcze gdy były „jedynie” działalnością nierejestrowaną, dziś odnosi ogromne sukcesy. Warto zatem spróbować swoich sił w działalności nierejestrowanej.

---

Bibliografia:

1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. poz. 2442 oraz z 2022 r. poz. 724),
2. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku – o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1426),
3. Ustawa z dnia 13 października 1998 roku – o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 423),
4. Ustawa z dnia 10 października 2002 roku – o minimalnym wynagrodzeniu z pracę (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 2207),
5. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku – o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1398),
6. Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku – prawo przedsiębiorców (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 162).