Dzieci czerpią ogromne korzyści z częstych kontaktów z otoczeniem (zwłaszcza kontaktów werbalnych), ponieważ bogacą słownictwo, doskonalą wymowę, uczą się prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, a także prawidłowego posługiwania się akcentem, melodią i rytmem wypowiedzi.
W tym artykule przedstawię kilka strategii dotyczących tego jak wspierać rozwój mowy dziecka, ale pamiętaj, że jeśli coś niepokoi Cię w rozwoju mowy dziecka, to należy skonsultować się z logopedą.
Rozmawiaj z dzieckiem
Niesamowicie ważne jest to, by mówić do dziecka już od pierwszych chwil jego życia. Zapewne słyszałeś/aś już o kąpieli słownej, czyli otaczaniu dziecka mową, opowiadaniu dziecku o tym co robisz w danym momencie, co widzicie. Oczywiście jest to świetny sposób do stymulowania mowy dziecka, natomiast równie istotne jest to, by w swoich wypowiedziach stosować pauzy, ponieważ komunikacja jest naprzemienna, kiedy Ty mówisz, ja słucham i odwrotnie. Takim pierwszym dialogiem wokalicznym dziecko-dorosły-dziecko-dorosły jest gaworzenie. Dziecko gaworzy na przykład „mamamama” a rodzic/opiekun odpowiada „mamamama”.
Kiedy będąc na spacerze zobaczycie samolot, powiedz „Zobacz, leci samolot” i zaczekaj chwilę tak, by dziecko mogło zareagować na przykład „uuu”. Bądź cierpliwy, daj dziecku tyle czasu, ile potrzebuje.
Zachęcaj do mówienia
Gdy będąc na spacerze ze swoim maluszkiem, zobaczycie psa, możesz zachęcić go do mówienia zadając pytanie „Jak szczeka pies?” albo zapytać „Jaki jest ten pies – duży czy mały?”. Zachęcaj dziecko do mówienia poprzez zadawanie mu pytań, gdy oglądacie książeczkę pytaj „Kto to?” albo „Jak robi krowa?”.
Nie wyręczaj dziecka
Czasami bywa tak, że dziecko zamiast wyrazić swoją prośbę poprzez komunikat werbalny, w celu komunikacji z otoczeniem posługuje się jedynie gestami lub krzykiem czy pojękiwaniem, które są zrozumiałe najczęściej tylko dla najbliższego otoczenia. Niekiedy opiekun wyręcza dziecko w mowie i uprzedza jego prośbę podając od razu przedmiot, na którym dziecku zależy.
Jeśli u dziecka występują tego typu zachowania, a wykluczona została między innymi wada słuchu, zaburzenia pracy mózgu lub uszkodzenie obwodowego narządu mowy, to wówczas nie należy spełniać od razu życzenia dziecka, gdyż wtedy uczy się ono, że wystarczy pojękiwanie lub wskazanie gestem, by uzyskało to czego chce. W takiej sytuacji należy wykazać się cierpliwością, zaczekać aż dziecko powie co chciałoby dostać, ewentualnie przypomnieć dziecku, jak nazywa się dana rzecz i poprosić malucha, aby powtórzył. Na przykład, kiedy dziecko wskazuje na misia, który leży wysoko na półce możesz powiedzieć „To miś. Chcesz misia?”. W ten sposób próbujemy zachęcić dziecko do tego, by powiedziało słowo „daj” albo „miś”. Kiedy dziecko dostrzeże, że słowa mają moc, wtedy będzie chciało komunikować się werbalnie i będzie do tego zmotywowane, natomiast jeśli nauczy się, że poprzez gestykulacje jest w stanie załatwić swoje pragnienia, to wówczas nie będzie na tyle zmotywowane, by komunikować się werbalnie.
Nie krytykuj
Nie poprawiaj dziecka, ponieważ może go to zniechęcić do mówienia. Kiedy wychodząc na spacer dziecko zakłada buty i mówi „bu” nie poprawiaj go mówiąc „To nie bu, tylko buty”, powiedz „Tak, zakładasz buty”. Gdy dziecko powie „Nie ma piesa” nie mów mu „Jasiu nie mówi się nie ma piesa, tylko nie ma psa”, zamiast tego powiedz „Tak, nie ma psa”. W ten sposób podasz dziecku prawidłowy wzorzec, ale nie zniechęcając go i nie pokazując, że jego wypowiedź była nieprawidłowa.
Nie wymuszaj
W sytuacja towarzyskich nie zmuszaj dziecka do tego, by chwaliło się jak potrafi mówić albo, by na każdym kroku i każdemu prezentowało wierszyk, który zna na pamięć. Unikaj sformułowań typu „Powiedz cioci jak ładnie mówisz wierszyk o misiu”. Dla dziecka często bywa to krępujące i zamiast zachęcić do mówienia, osiągamy przeciwny efekt, dziecko jest zniechęcone i wycofuje się.
Unikaj także sformułowań typu „potwórz”, „powiedz”. Ciągłe naciskanie na dziecko i proszenie o powtórzenie słowa sprawi tylko, że dziecko się zniechęci, ponieważ czuje presje. Dziecko uczy się języka w działaniu, dlatego wspieraj rozwój mowy dziecka bawiąc się z nim, oglądając książeczki. Gdy na ilustracji jest pies nie mów do dziecka „Powiedz pies” tylko wskaż palcem na psa i zapytaj „Kto to?”.
Motywuj
Kiedy Twoje dziecko mówi, pokaż mu, że je słuchasz, jeśli zadaje Ci pytanie, cierpliwie odpowiedz. Pamiętaj, że chwalenie i nagradzanie dziecka jest dla niego ogromną motywacją do tego, by chciało komunikować się z otoczeniem.
Daj dziecku wybór
Dając dziecku wybór, zachęcasz je do komunikacji. Zaczynając zabawę z dzieckiem, wybierz dwie zabawki na przykład misia i auto, następnie zapytaj dziecko „Co chcesz teraz – misia czy auto?”. Rozumienie znacznie wyprzedza umiejętność mówienia. Maluszek przed pierwszym rokiem życia porozumiewa się z otoczeniem poprzez gestykulację, więc na tym etapie dziecko wskaże palcem na zabawkę i fantastycznie, bo dzięki temu, że dajesz dziecku wybór zachęcasz dziecko do gestu wskazywania, który pojawia się około 9. miesiąca życia i jest fundamentem dla rozwoju mowy.
Około 12. miesiąca życia dziecko zaczyna mówić pierwsze słowa, wówczas bawiąc się z dzieckiem i dając mu wybór „Miś czy auto?” zachęcasz maluszka do używania pierwszych słów. Jeśli dziecko początkowo na misia mówi „mi” a na auto „brum” nie martw się, na tym etapie dziecko trudniejsze słowa zastępuje sobie wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi albo sylabami na przykład mi „miś”.
Rozwijaj wypowiedzi dziecka
Gdy jesteście na spacerze i dziecko widząc samochód powie „auto”/„brum”/”ziuu”, rozwiń jego wypowiedź mówiąc na przykład „Ale duży samochód”/„To niebieski samochód”/”Samochód jedzie” albo, gdy dziecko widząc kota powie „kot” powiedz „Kot idzie”. Staraj się budować krótkie zdania, to świetne strategia, gdy chcemy pomóc dziecku rozbudowywać jego wypowiedzi.
W jaki sposób mówić?
Nawiązuj dialog z dzieckiem w każdej możliwej sytuacji, zadawaj pytania, oczekuj na reakcję werbalną, a w przypadku niemowląt doceniaj także pozawerbalne znaki i nadawaj im językowego znaczenia.
Do dziecka należy mówić w sposób poprawny i wyraźny, tempo mowy powinno być wolniejsze, a wszystkie głoski wymawiane prawidłowo. Staraj się mówić do dziecka prostymi i krótkimi zdaniami. Małe dziecko zwraca uwagę na wypowiedzi, które są melodyjne i pełne emocji. W ten sposób z pewnością ułatwisz maluchowi naukę języka.
Podsumowując
- zachęcaj i motywuj dziecko do mówienia, ale unikaj sformułowań typu „powtórz”, „powiedz”
- nie wyręczaj dziecka w mówieniu
- nie krytykuj
- mówiąc do dziecka staraj się budować krótkie, jednoznaczne zdania
- pamiętaj, żeby robić w swoich wypowiedziach pauzy, aby dać dziecku przestrzeń na jego odpowiedź/reakcję, bądź cierpliwy
- nie spieszczaj, mów wyraźnie
Jeśli chcesz zachęcić dziecko do mówienia bawcie się w zabawy paluszkowe, wyliczanki, śpiewajcie piosenki, czytajcie książeczki, bawcie się. Więcej prostych sposobów na stymulowanie rozwoju mowy dziecka znajdziesz tutaj 12 prostych sposobów na stymulowanie rozwoju mowy dziecka.