Czy u Twojego dziecka występuje zwiększone ryzyko dysleksji? – Wcześniactwo, opóźniony rozwój mowy, predyspozycje genetyczne, to tylko niektóre przyczyny ryzyka dysleksji

Trudności związane z nauką czytania i pisania zazwyczaj dostrzegane są dopiero, gdy dziecko zaczyna naukę w szkole. Tymczasem pewne symptomy związane z ryzykiem wystąpienia dysleksji można zauważyć już na wcześniejszych etapach rozwoju dziecka, jeszcze zanim dziecko podejmie naukę szkolną. Niekiedy obserwujemy, że niektóre dzieci już od najmłodszych lat rozwijają się nieharmonijnie i u takich dzieci mogą występować specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja).  

Badacze wskazują na zależność pomiędzy opóźnionym rozwojem mowy czy niskim poziomem kompetencji językowej, a opanowaniem umiejętności czytania. Dzieci, u których obserwujemy opóźniony rozwój mowy w stosunku do normy wiekowej czy wolniejsze tempo nabywania mowy, związane z rozumieniem i mówieniem, wykazują większe ryzyko dysleksji.

Badania przeprowadzone przez M. Bogdanowicz wskazują, że u dzieci zagrożonych dysleksją rozwojową rozwój mowy przebiegał nieprawidłowo lub z opóźnieniem. Dlatego, jeśli obserwujemy, że dziecko ma opóźniony rozwój mowy, to konieczne jest rozpoczęcie stymulacji i podjęcie działań terapeutycznych jak najszybciej.

Problemy związane z nauką czytania i pisania mogą mieć różne źródła, przeważnie są one wynikiem:

• zaniedbań środowiskowych
• niskich zdolności poznawczych
• zaburzeń sensorycznych

Najbardziej prawdopodobne wystąpienie ryzyka dysleksji jest u dzieci, które:

• pochodzą z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i skomplikowanego porodu (np. dzieci urodzone przedwcześnie, dzieci z niską wagą urodzeniową, dzieci mające poniżej 6 pkt. w skali Apgar)
• są obciążone genetycznie np. w rodzinie występuje dysleksja, opóźniony rozwój mowy
• rozwijają się nieharmonijnie np. pod względem psychoruchowym

Symptomy ryzyka dysleksji

Pewne predyspozycje, które mogą wskazywać na objawy ryzyka dysleksji możemy zaobserwować już w okresie niemowlęcym.

Co powinno zaniepokoić w rozwoju niemowląt?

• dziecko nie raczkuje albo raczkuje mało
• ma trudności z utrzymaniem postawy siedzącej i stojącej
• po 1. r. ż. utrzymują się pierwotne odruchy wrodzone

Ryzyko dysleksji możemy podejrzewać u dziecka, które [2]:

• jest mało sprawne ruchowo (np. słabo biega, ma trudności z jazdą na rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach), ma trudności z utrzymaniem równowagi, niechętnie bierze udział w zabawach ruchowych czy lekcjach wychowania fizycznego
• ma niską sprawność manualną np. trudności z jedzeniem łyżką, ubieraniem się, zawiązaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików, posługiwaniem się nożyczkami, niechętnie rysuje itp.
• ma trudności z określenie kierunków w przestrzeni i nieprawidłowo używa przyimków (na, pod, między, od, do, przed)
• ma problem z odróżnieniem lewej i prawej strony
• jest oburęczne tzn. wykonuje czynności raz jedną, a raz drugą ręką

W proces nauki mówienia, czytania i pisania zaangażowanych jest wiele funkcji, wobec tego, jeśli któraś z nich zostanie zaburzona, to wówczas może to wpływać na zagrożenia dysleksją.

Ponadto niepokojące symptomy to [1]:

• trudności z koncentracją uwagi
• zaburzenia słuchu fonemowego np. trudności z różnicowaniem głosek czy par słów, które różnią się jedną głoską (np. kura-góra, Tom-dom, półka-bułka itd.)
• nieprawidłowa artykulacja
• mały zasób słownictwa
• trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów
• trudności z zapamiętywaniem np. piosenek, wierszyków, dni tygodnia, pór roku, sekwencji słów (np. banan, długopis, mydło, czapka)
• trudności z sylabizowaniem (np. materac – ma-te-rac), głoskowaniem (dom- d-o-m), łączeniem głosek w cały wyraz (np. d-o-m – dom)
• trudności z zapamiętaniem poleceń
• trudności związane z wymienieniem słów określonej kategorii np. zwierzęta, kolory, ubrania

Jeśli dziecko wykazuje trudności związane z rozwojem powyższych funkcji, a także ich integracją, to w takim przypadku możemy mówić o ryzyku dysleksji.

Dziecko, które rozpoczyna naukę w szkole podstawowej powinno już mówić prawidłowo wszystkie głoski języka polskiego. Dziecko zaczynające edukacje szkolną często ,,pisze tak jak mówi”. Jednak nie zawsze wada wymowy znajduje odzwierciedlenie w piśmie. Na związek nieprawidłowej wymowy z trudnościami w nauce pisania zasadniczy wpływ mają przyczyny takiej wymowy. Dlatego konieczna wydaje się być profilaktyka logopedyczna oraz rozpoczęcie terapii jak najwcześniej, aby w efektach kształcenia zaburzenia mowy nie wpływały negatywnie na osiągnięcia szkolne.

Podsumowanie

Niezwykle ważne jest obserwowanie swojego dziecka, by w miarę możliwości jak najszybciej wychwycić niepokojące symptomy i udać się do specjalisty, aby wdrożyć odpowiednie działania. Jeśli widzimy, że dziecko 2- letnie nie mówi, to nie czekamy, aż rozgada się (bo być może jest jakiś czynnik, który mu to uniemożliwia), tylko wdrażamy działania stymulujące jak najszybciej. Nie wyręczajmy dziecka w wykonywaniu codziennych czynności tj. ubieranie się, ponieważ dziecko w ten sposób usprawnia pracę dłoni. Stwarzajmy dziecku jak najwięcej warunków do tego, by mogło usprawniać motorykę mała i motorykę dużą, zachęcajmy do aktywności fizycznej, zabaw na placu zabaw.  

Bibliografia:

1. Bogdanowicz M., Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania – dysleksja, dysortografia, dysgrafia [w:] Dysleksja rozwojowa fakt i tajemnica, Opole, 2011.
2. Bogdanowicz M., Skala Ryzyka Dysleksji, Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia 2002.
3. Bogdanowicz M., Adryjanek A. „Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów, Gdynia ”, Wydawnictwo Operon, 2000.

Paulina Mistal – logopeda w Lublinie – gabinet logopedyczny – logopeda Lublin – logopeda – terapia logopedyczna – mowa – gaworzenie – głużenie – słowa – rozwój mowy – zaburzenia mowy – darmowe pomoce logopedyczne – dziecko – dzieci – niemowlak – niemowlę – noworodek – zdrowie – rozwój dziecka – logopedia – audiologia – darmowe pomoce dydaktyczne – opóźniony rozwój mowy – wady wymowy – jąkanie – wędzidełko języka – krótkie wędzidełko – migdałek gardłowy – szkoła – przedszkolak – przedszkole – żłobek – ciąża – poród – specjalista – diagnoza – autyzm – zespół Aspergera – niepełnosprawność – Lublin – Lubelskie – badania – słuch – podcięcie wędzidełka – ćwiczenia logopedyczne – Świdnik – logopeda w Świdniku – logopeda Świdnik – panilogopedyczna – zabawy logopedyczne – logorytmika – zajęcia logopedyczne – ćwiczenia buzi i języka – porady logopedyczne – poradnia logopedyczna – kubek niekapek – smartfon – zabawki grające – zabawy dla dzieci – zdrowie dziecka – zdrowe dziecko – ryzyko dysleksji – dysleksja