HistoriaLogopediaNeurologiaPsychiatriaPsychologia

Hans Asperger skazywał dzieci na śmierć. To od jego nazwiska nazwany został zespół Aspergera

Hans Asperger dotychczas uważany był nie tylko za pioniera w zakresie badań nad nazwanym od jego nazwiska zespołem Aspergera, ale również przypisywano mu liczne zasługi w zakresie ratowania dzieci przed nazistami w czasie II Wojny Światowej. Powyższe obalone zostało jednak jednoznacznie w 2018 roku przez historyka Herwiga Czecha, który opublikował badania na temat prawdziwego oblicza Hansa Aspergera i jego udziału w ludobójstwie osób cierpiących na różnego rodzaju zaburzenia i choroby psychiczne. Wielu naukowców właśnie z tego powodu postuluje odejście od posługiwania się terminologią zawierającą jego nazwisko, co uznać należy za właściwe. 

Kim był Hans Asperger?

Hans Asperger urodził się w 1906 roku w małej Austriackiej miejscowości Hausbrunn. Od najmłodszych lat posiadał szczególny talent do języków, a w szkole słynął z cytowania austriackiego poety Franza Grillparzera. Wówczas uważano go za dziecko mające problemy z nawiązywaniem znajomości, jednak w latach dwudziestych XX wieku nawiązał liczne przyjaźnie w ruchu młodzieżowym. Asperger uważany był również za niezdarnego. Ukończył on studia medyczne na Uniwersytecie w Wiedniu, gdzie w 1931 roku obronił doktorat. Specjalizował się w pediatrii i psychiatrii dziecięcej. Asperger zatrudniony został w uniwersyteckim szpitalu dziecięcym w Wiedniu, gdzie panowały silne antyżydowskie i nazistowskie nastroje. Ożenił się w 1935 roku i miał pięcioro dzieci. W 1938 roku doszło do aneksji Austrii przez Rzeszę Niemiecką i to tutaj właśnie rozpoczyna się najstraszniejszy rozdział tej historii…

Badania Hansa Aspergera

Jak to zostało już wspomniane, Hans Asperger uważany jest za prekursora w dziedzinie diagnozowania osób z zaburzeniem nazwanym od jego nazwiska. Wyznaczył on bowiem jako pierwszy w historii, bo już w 1938 roku, grupę dzieci o odmiennych cechach, którą nazwał grupą „autystycznych psychopatów” (co z biegiem czasu okazało się bardzo krzywdzącym dla osób z tym zaburzeniem). W 1944 roku Hans Asperger złożył również rozprawę habilitacyjną, która szeroko opisywała osoby z tym zaburzeniem.

Asperger wyprowadził w swoich pracach naukowych typowe cechy tego zaburzenia wśród których wskazywał przede wszystkim na problematyczne zachowania badanych osób w sytuacjach społecznych, a także na osłabienie ich zdolności uczenia się, emocji i instynktów oraz na ich problemy z uwagą. Jako cechę charakterystyczną zdiagnozowanego zaburzenia Asperger wskazywał na często występujące u tych osób niezwykłe uzdolnienia. Wskazał on, że zdiagnozowane przez niego zaburzenie koresponduje z opisanym w 1943 roku przez Kannera autyzmem, jednak według Aspergera, pomimo cech wspólnych, opisane przez niego zaburzenie było raczej typem osobowości trwającym przez całe życie. Według niego osoby z zespołem Aspergera, w przeciwieństwie do osób
z autyzmem, mają szanse w ciągu swojego życia zbudować z czasem bliskie relacje międzyludzkie.

Z punktu widzenia dzisiejszej wiedzy na temat osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, twierdzenia Aspergera w wielu kwestiach uznać należy za nietrafne, jednak jego badania z pewnością w sposób istotny przyczyniły się do wiedzy na ten temat i de facto otworzyły możliwość dalszych rozważań oraz badań w tym zakresie.

Stosunek Hansa Aspergera do nazistów

W 1938 roku w Austrii doszło do licznych prześladowań żydowskich lekarzy. Badania wskazują, że 65% lekarzy wiedeńskich sklasyfikowanych zostało jako żydzi. Powyższa klasyfikacja objęła ok. 70% wiedeńskich specjalistów w dziedzinie pediatrii. Nietrudno się więc domyślić, że taka sytuacja otwierała Aspergerowi wiele nowych ścieżek kariery, a także łatwiejszą opcję awansu, tym bardziej, że silnie związany był on z pronazistowskimi władzami kliniki. Sam Asperger w 1938 roku dołączył do wielu organizacji nazistowskich (jednak nie do NSDAP), by tym samym dostawać się do nowego reżimu. Badania wskazują jednak, że początkowo nie popierał on aktywnie władz nazistowskich, a jego stosunek do nich należy określić jako ambiwalentny. Sam Asperger twierdził, że był prześladowany przez Gestapo, a uratowały go jedynie znajomości z władzami szpitala, co nie znajduje potwierdzenia w dokumentach. Po aneksji Austrii próbował on jednak wielokrotnie udowodnić swoją lojalność wobec władz i tak na przykład na publicznych wykładach argumentował na korzyść nowej władzy misję dyscypliny w państwie nazistowskim.

Zbrodnie Hansa Aspergera

1 października 1940 roku Hans Asperger rozpoczął pracę jako lekarz specjalista oceniający dzieci z zaburzeniami w jednostce doktora Erwina Jekeliusa, który był „ekspertem” przy operacji T4. Operacja T4 polegała na eliminacji ze społeczeństwa osób „niewartych życia”, za które uważano osoby z chorobami psychicznymi oraz różnego rodzaju zaburzeniami, w tym między innymi osoby z zespołem Downa, upośledzeniem umysłowym. Asperger stał jednak na stanowisku i skutecznie przekonywał do niego innych „ekspertów”, że nie każda osoba posiadająca zaburzenia jest „niewarta życia”, bowiem istnieją jednostki, które w drodze terapii mogą okazać się w przyszłości osobami niezwykle przydatnymi dla Rzeszy, na przykład jako siła robocza. Niemniej jednak w przypadku pozostałych dzieci Asperger wydawał diagnozy, które oznaczały dla nich wyrok śmierci. Asperger nie ograniczał się tylko do diagnozowania, ale również samodzielnie przeprowadzał eutanazje. W szczególności do uśmiercania wybierał dzieci posiadające zaburzenia ze spectrum autyzmu, by móc prowadzić badania nad ich mózgiem. Odnotowano również przypadki, w których lekarz głodził swoich pacjentów na śmierć. Asperger decydował również o sterylizacji dzieci z zaburzeniami.

Ofiary Hansa Aspergera

Jako przykłady ofiar Aspergera można wskazać Hertę Schreiber i Elisabeth Schreiber. Lekarz stwierdził, że należy umieścić je w obozie pracy, który de facto oznaczał karę śmierci, bowiem pierwsza z nich „musi być nieznośnym ciężarem dla matki”, natomiast druga „w rodzinie jest bez wątpienia trudna do zniesienia”.

Innym przykładem ofiary Hansa Aspergera jest 3- letnia dziewczynka cierpiąca na zapalenie mózgu, która zmarła po trzech miesiącach od objęcia jej „opieką” przez lekarza. Uznał on bowiem, że stanowi ona zbyt duży ciężar dla swojej matki i z tego powodu należy skrócić jej męki.

Zliczenie wszystkich ofiar Hansa Aspergera nie jest możliwe ze względu na upływ czasu i zniszczenie wielu istotnych dokumentów. Niewątpliwie jednak brał on udział w programie T4, który doprowadził do śmierci ok. 20 tysięcy osób.

Motywy i ukrywanie prawdy

Hans Asperger nigdy nie przyznał się do popełnionych zbrodni. Wskazywał nawet, że to on padł ofiarą prześladowań ze strony Gestapo, co jednak nie znalazło potwierdzenia w dokumentach. Przez wiele lat powielany był mit, jakoby miał on ratować dzieci przez czekającą je ze strony nazistów śmiercią. „Daleko od pogardy odmieńcom, poświęcił się ich sprawie – i to w czasie, gdy lojalność wobec odmieńców była niezwykle niebezpieczna” – pisała o Aspergerze Uta Frith. Dziś w świetle aktualnych badań wiemy, jak bardzo nieprawdziwe było to twierdzenie.  Asperger zmarł w 1980 roku w Wiedniu i do końca swojego życia uznawany był za zasłużonego naukowca. Jako motyw jego działania wskazuje się chęć szybkiego awansu zawodowego, co w konsekwencji udało mu się osiągnąć.

Czy Hans Asperger miał zespół Aspergera?

Michael Fitzgerald i Viktoria Lyons przeprowadzili analizę naukową w celu odpowiedzi na pytanie czy Hans Asperger miał zaburzenia ze spektrum autyzmu. Wysnuli oni wnioski, opierając się na wynikach wielu innych naukowców, że Hans Asperger posiadał wiele cech charakterystycznych dla osób ze spektrum. Posiadał on bowiem wybitne zdolności językowe, niezwykle często cytował swojego ulubionego poetę Grillparzera, w dzieciństwie miał trudności w nawiązywaniu kontaktów, a na co dzień był człowiekiem wycofanym. Co więcej Hans Asperger bardzo często odnosił się do siebie w trzeciej osobie. Christopher Gillberg zasugerował nawet, że Hans Asperger musiał mieć bardzo głębokie zrozumienie dla zaburzenia, które opisał i można założyć, że w i sam Asperger miał zaburzenia ze spektrum autyzmu.




Bibilografia:

  1. Baron-Cohen S., „Hans Asperger’s Nazi collusion”, Nature, vol. 557, 17 maja 2018 r.
  2. Czech H., Hans „Asperger, National Socialism, and “race hygiene” in Nazi-era Vienna”, Molecular Autism (2018).
  3. Fitzgerald M., Lyons V., „Did Hans Asperger (1906-1980) have Asperger Syndrome?”, Journal of Autism and Developmental Disorders, 2007.
  4. Hippler K., „Hans Asperger and his patients – a retrospective examination of the spectrum of autistic disorders”, Zeitshrift für Kinder- und Jugendpsychiatrie und Psychotherapie, Luty 2005.

4 komentarze

  1. W tym temacie polecam książkę Edith Sheffer ,,Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy”, jakby ktoś był zainteresowany.

  2. Bardzo ciekawy artykuł !!!! W kontekście aktualnych badań i nowo odkrywanej wiedzy bardzo ważne jest nagłaśnianie takich wątków historycznych. Super portal, mega dużo wartościowej wiedzy 🙂 🙂 🙂

Skomentuj artykuł

Paulina Mistal
Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Logopedia z audiologią o specjalności logopedia kliniczna na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Obecnie doktorantka na tymże uniwersytecie. Od 2018 roku sekretarz Polskiego Towarzystwa Logopedycznego Oddziału Lubelskiego. Uczestnik licznych konferencji naukowych zarówno jako prelegent, jak i słuchacz. Organizatorka wielu akcji społecznych mających na celu uświadamianie o wpływie wysokich technologii oraz produktów, które wpływają negatywnie na rozwój dzieci. Założycielka portalu Pani Logopedyczna. Na co dzień praktyk.