Logopedia

Kangurowanie jako najprostszy sposób na wspieranie rozwoju dziecka w pierwszych chwilach jego życia

Ostatnio coraz więcej mówi się o kangurowaniu i o tym, jak duże znaczenie ma dotyk dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego dziecka. Dotyk i bezpośredni kontakt „skóra do skóry” to przywitanie się z nowonarodzonym dzieckiem, dzięki któremu maluch uspokaja się, ponieważ czuje zapach matki, słyszy rytm bicia jej serca, głos, czyli wszystko to, co jest mu znane z życia prenatalnego. Jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań, to każdy noworodek po urodzeniu, powinien zostać położony na brzuchu mamy i pozostać na nim przez około 2 godziny. Kangurowanie jest szczególnie przydatne jako opieka niemowląt urodzonych przedwcześnie i z niską masą urodzeniową. Badania pokazują, że w trakcie kangurowania zmniejsza się liczba bezdechów i dzieci radzą sobie lepiej z termoregulacją.

Dotyk

Dotyk, to zmysł, dzięki któremu czujemy działania bodźców na powierzchni skóry. W skórze znajdują się zakończenia nerwowe, dzięki którym możliwe jest czucie dotyku, ucisku, a także bólu, zimna czy gorąca. Liczba tych poszczególnych receptorów różni się w zależności od okolicy ciała.

Jednym z najwcześniej rozwijających się zmysłów, jest zmysł dotyku, ponieważ dziecko już w łonie matki odbiera pierwsze wrażenia dotykowe. Około 7.-8. tygodnia życia płodowego pojawia się wrażliwość na dotyk w okolicy ust i nosa, a około 10. tygodnia pojawia się wrażliwość dotykowa w okolicy twarzy.


Badania

Na podstawie badań i obserwacji, które były przeprowadzone w sierocińcach zauważono, że dzieci, które w nich przebywały były smutne i częściej chorowały i umierały. Dzieci, które były pozbawione kontaktu z rodzicami, pomimo że były prawidłowo odżywiane i pielęgnowane, to traciły na wadze i umierały. Ponadto u tych dzieci zanotowano gorsze wyniki w nauce. Liczba zgonów zmniejszyła się wówczas, gdy dzieciom zaczęto okazywać więcej czułości [1]. Celem tej metody jest poprawa zarówno zdrowia dziecka, jak i wsparcie matki i ojca w rozwijaniu umiejętności, które są niezbędne do przejęcia opieki nad noworodkiem.


Co to jest kangurowanie i na czym polega?

„Kangurowanie” to pierwszy bezpośredni kontakt matki z dzieckiem, czyli kontakt „skóra do skóry”.  Noworodka, który jest nagi (z wyjątkiem pieluszki i czapeczki) kładziemy w pozycji pionowej na klatce piersiowej matki/ojca tak, by bezpośrednio przylegał skórą do skóry i okrywamy z zewnątrz kocykiem. Głowa powinna być odchylona na bok, aby utrzymać drożność dróg oddechowych i umożliwić kontakt wzrokowy między matką a dzieckiem (kangurować mogą swoje dzieci także ojcowie). Taki bliski kontakt noworodka z matką jest niezwykle ważny i daje poczucie bliskości. Dziecko słyszy wtedy bicie serca matki i ogrzewa się ciepłem jej ciała. Warto wtedy również zacząć mówić do dziecka, ponieważ noworodek potrzebuje usłyszeć głos swojej mamy. Można wtedy również czytać śpiewać lub opowiadać o wszystkim co się dzieje dookoła. Dzięki temu noworodek czuje się bezpiecznie tak, jak w łonie matki i dzięki temu uspokaja się i zasypia. Kangurowanie może ułatwić karmienie piersią, a trzymanie dziecka blisko piersi stymuluje produkcję mleka. Ponadto zaobserwowano, że ta pozycja może zmniejszyć ryzyko wystąpienia bezdechu.

Dlaczego taka nazwa?

Wiele zwierząt, w tym kangury, które rodzą młode, nie są w stanie natychmiast biegać za matką. Dlatego matka musi je nosić przy sobie, a czasami nawet ukrywać, gdy szuka wody lub pożywienia. Ludzie noszą swoje noworodki na rękach lub na ciele, ponieważ niemowlęta są niedojrzałe i potrzebują stałej opieki po porodzie. Wiele matek chce, aby ich dzieci były blisko nich, dlatego używają własnego ciała do ogrzewania dziecka, a ten sposób kontaktu z niemowlęciem, daj im również poczucie satysfakcji i bliskości.

Kiedy można rozpocząć kangurowanie?

U zdrowego noworodka kangurowanie można rozpocząć tuż po urodzeniu i powinno ono trwać nieprzerwanie do pierwszego karmienia tu po porodzie. Czasem jednak stan zdrowia dziecka lub matki nie pozwala na kangurowanie i wówczas należy je rozpocząć tak szybko, jak będzie to możliwe. Jeśli matka, ze względu na wykonanie dodatkowego zabiegu, nie może kangurować dziecka po porodzie, to wtedy może to zrobić inna bliska osoba. Kontakt skóra do skóry powinien rozpoczynać się stopniowo, ale ważne jest dbanie o ciągłość (minimum 60 minut). Sesje nie powinny trwać krócej niż godzinę, ponieważ zbyt częste dotykanie noworodka może być dla niego stresujące. Długość kangurowania stopniowo rośnie, jeśli to możliwe, to w dzień i w nocy przerywamy je tylko na czas zmiany pieluchy lub innych czynności pielęgnacyjnych. W tym czasie w opiece nad dzieckiem mogą pomóc matce inni członkowie rodziny. Kangurowanie, które rozpoczynamy w szpitalu, może być kontynuowane w domu.

Korzyści z kangurowania

Korzyści z kangurowania czerpie zarówno dziecko, jak i matka lub ojciec, ponieważ wzmacnia więź między dzieckiem a rodzicami, a także zmniejsza poziom ich stresu. Bliski kontakt matki z dzieckiem tuż po narodzinach, przyczynia się do ich lepszej więzi, a także wpływa na rozbudzenie instynktu macierzyńskiego i w znaczącym stopniu wpływa na zapoczątkowanie karmienia piersią.

Jakie korzyści z kangurowania czerpie dziecko?

Temperatura skóry na piersiach matki rozgrzewa nagą skórę niemowlęcia, dlatego jest to niesamowicie skuteczny sposób na utrzymanie ciepła dziecka, a także ogrzanie go.

Noworodek czerpie ogromne korzyści z kangurowania, ponieważ wpływa to na:

  • relację matki z dzieckiem
  • synchronizację ciepła matki i dziecka
  • redukcję stresu związanego z porodem
  • poczucie bezpieczeństwa
  • skraca czas hospitalizacji
  • szybszy przyrost masy ciała
  • zmniejsza ryzyko wystąpienia problemów związanych z układem krążeniowym, oddechowym, odpornościowym
  • łatwy i szybki dostęp do pokarmu naturalnego, co przekłada się na rozwój i utrzymanie laktacji
  • pobieranie flory bakteryjnej od rodziców                  
  • osłabia ból u dzieci, które poddawane są zabiegom medycznym
  • lepszy sen (zrelaksowany noworodek lepiej zasypia)

Jakie korzyści z kangurowania czerpie matka?

  • rozwija się więź emocjonalna z dzieckiem
  • następuje szybsze obkurczenie macicy i zmniejsza się ryzyko krwotoku poporodowego
  • obserwuje się, że matki, które wcześniej chciały porzucić swoje dziecko, po takim kontakcie „skóra do skóry” rezygnują z tego zamiaru
  • redukuje stres związany z porodem
  • zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji poporodowej

Matka, która ma przy sobie cały czas dziecko nabiera pewności i kompetencji w sposobie obchodzenia się z niemowlęciem. Matki odczuwają wtedy mniejszy niepokój, czują się zrelaksowane i szczęśliwe.

Jakie korzyści z kangurowania czerpie ojciec?

  • rozwija się więź emocjonalna z dzieckiem
  • tata szybciej odnajduje się w roli ojca
  • pomaga/odciąża swoją żonę/partnerkę
  • działa to kojąco zarówno na ojca, jak i na dziecko

Kangurowanie dzieci przedwcześnie urodzonych

Jeśli stan kliniczny wcześniaka jest ustabilizowany, to wówczas można rozpocząć kangurowanie najszybciej jak to możliwe. Bardzo ważną zasadą opieki nad wcześniakiem, jest właśnie pomoc w wykształceniu więzi uczuciowej rodzica z dzieckiem. Dlatego istotne jest zachęcanie rodziców do tego, aby delikatnie dotykali dziecko całą dłonią, mówili do niego. Kangurowanie jest zaliczane to metod terapii w opiece nad wcześniakiem, ponieważ redukuje poziom stresu, redukuje poziom bólu i pozytywnie wpływa na stan neurologiczny dziecka, wpływa pozytywnie na rozpoczęcie karmienia piersią, a także wpływa na przyrost masy ciała noworodka. Obserwuje się, że wcześniaki, które były hospitalizowane, miały krótszy czas hospitacji.

Badania wskazują [2], że wcześniaki, które były kangurowane osiągnęły wyższy poziom rozwoju psychomotorycznego. To znaczy, zaobserwowano lepiej rozwiniętą koordynację wzrokowo-słuchową, język, słuch, zdolność skupienia uwagi. Kangurowanie wpływa także na poprawę jakości snu.

Kobiety w ciąży powinny być uświadamiane i zachęcane do wprowadzania kangurowania tuż po porodzie. Pamiętajmy, że matka często wymaga też wtedy wsparcia (fizycznego i emocjonalnego) zarówno ze strony personelu medycznego, jak i rodziny.


Bibliografia:

  1. Bajek A., Marcinkowski J., Rzempowska J., Gawłowicz K., Kangurowanie – zalecany pierwszy bezpośredni kontakt ciała noworodka z ciałem matki, 2014.
  2. Napiórkowska-Orkisz M., Olszewska J., Wpływ holistycznej opieki nad pacjentem OITN na psychologiczne i fizyczne aspekty wcześniactwa, 2017.

Skomentuj artykuł

Paulina Mistal
Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Logopedia z audiologią o specjalności logopedia kliniczna na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Obecnie doktorantka na tymże uniwersytecie. Od 2018 roku sekretarz Polskiego Towarzystwa Logopedycznego Oddziału Lubelskiego. Uczestnik licznych konferencji naukowych zarówno jako prelegent, jak i słuchacz. Organizatorka wielu akcji społecznych mających na celu uświadamianie o wpływie wysokich technologii oraz produktów, które wpływają negatywnie na rozwój dzieci. Założycielka portalu Pani Logopedyczna. Na co dzień praktyk.