Zabawki grające negatywnie wpływają na rozwój małego dziecka

Producenci zabawek prześcigają się w tworzeniu coraz to bardziej wymyślnych zabawek dla dzieci a nawet niemowlaków. Jednak czy na pewno są one dobre dla rozwoju dziecka?

Wybór odpowiednich zabawek w erze cyfrowej technologii, jest niezwykle istotnym momentem. To czego dziecko uczy się w dzieciństwie, stanowi fundament dla jego przyszłych osiągnięć a „czas spędzany przed ekranami i monitorami przez dzieci poniżej 3. roku życia jest czasem straconym”[5]. Jak wskazują badania, zabawa zabawkami elektronicznymi wiąże się z mniejszym zasobem słownictwa dziecka w porównaniu z zabawkami tradycyjnymi i czytaniem książek.

Obecnie często jesteśmy świadkami tego, że maluszek dopiero co przyszedł na świat, a często już na powitanie „bombardowany” jest mrugającymi, kolorowymi światełkami i dźwiękami wydobywającymi się z karuzeli znajdującej się tuż nad jego łóżeczkiem, tymczasem układ nerwowy dziecka nie jest jeszcze gotowy na odbiór takich bodźców.

Zabawki wysokiej jakości nie muszą być drogie. Niestety wielu rodziców i opiekunów wierzy, że tylko drogie zabawki elektroniczne i interaktywne (świecące, grające) wspierają rozwój dziecka. Tymczasem badania sugerują, że zabawki grające i świecące odwracają uwagę dziecka od opiekuna i zastępują interakcje międzyludzkie. Zabawki, które wydają dźwięki i migają kolorowymi światełkami nadmiernie stymulują układ nerwowy dziecka i dostarczają zbyt wielu bodźców.

Mózg jest plastyczny przez całe życie, ale jego najintensywniejszy rozwój odbywa się do 3. roku życia. To właśnie dlatego ten czas w rozwoju dziecka jest tak bardzo cenny. Lewa i prawa półkula mózgu charakteryzują się odmienną strategią przetwarzania informacji zmysłowych i językowych. Zabawki grające (podobnie jak telewizor, tablet czy smartfon) stymulują prawą półkulę mózgu dziecka, która zajmuje się odbiorem i przetwarzaniem bodźców obrazowych i dźwiękowych (niejęzykowych), a tym samym blokuje lewą półkulę, która odpowiedzialna jest za mówienie. Wobec tego jeśli małe dziecko na samym początku rozwoju otrzymuje głównie stymulację dedykowaną prawej półkuli (czyli dynamiczne obrazy, muzykę) to następuje wtedy blokowanie aktywności lewej kory, co skutkuje hamowaniem kształtowania się ośrodków mowy[1]. Jeśli małe dziecko będzie odbierać i przetwarzać nienaturalne dźwięki płynące z zabawek, to w konsekwencji zacznie ignorować dźwięki mowy.

Czy zabawki grające i mówiące uczą mowy?

Duża część zabawek, które obecnie dostępne są na rynku nazywane są „edukacyjnymi”, tymczasem okazuje się, że większość z nich nie wspiera rozwoju dziecka, a działa wręcz przeciwnie. Zabawa zabawkami grającymi przeważnie ogranicza się jedynie do naciśnięcia guzika, który włączy zabawkę i wówczas zacznie ona na przykład wydawać dźwięki albo świecić się. Dziecko bawi się naciskając kolejne przyciski, zabawka świeci, wydaje dźwięki, jednak nie pobudza do myślenia, nie pozwala na kształtowanie się dziecięcej kreatywności. Zabawka interaktywna jest tylko POZORNIE edukacyjna. Z badań wynika, że rodzice wypowiadają do dzieci mniej słów podczas zabawy zabawkami grającymi, niż podczas zabawy tradycyjnymi zabawkami, a niemowlęta, które bawią się zabawkami grającymi mniej wokalizują.

Jakie negatywne konsekwencje powodują zabawki grające?

• kłopoty ze snem
• rozdrażnienie
• płaczliwość
• problemy z koncentracją uwagi
• brak zainteresowania książeczkami i układankami
• opóźniony rozwój mowy

Pamiętaj!

W początkowych stadiach rozwoju dzieci potrzebują przede wszystkim wielu okazji do kontaktu z drugą osobą. Dziecko uczy się mowy w interakcji, kiedy słowo osadzone jest w kontekście i towarzyszą temu emocje. Podczas wspólnej zabawy z rodzicem/opiekunem dziecko ma możliwość poznania nowych słów i budowania umiejętności komunikacyjnych, sama zabawka interaktywna nie zapewni tego. Ponadto jeśli podczas wspólnej zabawy w tle włączony jest telewizor, to jest on rozpraszaczem i sprawia, że rodzice są mniej zaangażowani w zabawę z dzieckiem i wypowiadają mniej słów do swoich dzieci, niż wtedy, gdy jest on wyłączony.

Zabawa a rozwój dziecka

Zabawa jest niezbędnym czynnikiem odpowiedniego rozwoju dziecka, zarówno poznawczego, jak i społecznego czy emocjonalnego. Według AAP[2] najważniejszym atrybutem zabawki jest to, by angażowała zarówno dziecko jak i rodzica/opiekuna, wspierała ich relacje, a tym samym rozwój językowy. Mając na uwadze powyższe najcenniejsze dla rozwoju dziecka są tradycyjne zabawki (klocki, lalki, samochody), ponieważ to właśnie one wpływają pozytywnie na prawidłowy rozwój i przygotowują dziecko do radzenia sobie w różnych sytuacjach. Zabawki powinny być także dostosowane do wieku dziecka.

Wyniki badań[3] wskazują, że dzieci, które bawią się głównie zabawkami elektronicznymi posługują się mniejszym zasobem słów, a także rzadziej nawiązują kontakt z innymi osobami, niż dzieci, które bawią się tradycyjnymi zabawkami lub książeczkami. Coraz częściej obserwuje się, że dzieci mają problemy z koncentracją i pozbawione są wyobraźni, ponieważ bawią się zabawkami, które działają schematycznie.

Dziecko w procesie zabawy ma być badaczem, odkrywcą, aktywnym obserwatorem i współtwórcą otaczającej je rzeczywistości. Zabawki jako pierwsze wprowadzają dziecko w świat dorosłych, przygotowując je do pełnienia różnych ról społecznych, ale pełnią także funkcję edukacyjną, dlatego ich odpowiedni wybór jest niezwykle ważny.

Podsumowanie

Zabawa zabawkami elektronicznymi wiąże się ze spadkiem ilości i jakości kierowanych do dzieci komunikatów ze strony rodzica/opiekuna w porównaniu z zabawą tradycyjnymi zabawkami [4].

Prawidłowy rozwój dziecka wymaga bodźców, które biorą się z kontaktów międzyludzkich. Mózg, który jest ich pozbawiony, nie działa właściwie i nie ma możliwości, by tworzyć odpowiednie połączenia neuronalne.

Nieodpowiednie warunki rozwojowe oraz brak właściwej stymulacji sprawiają, że stale wzrasta liczba dzieci z opóźnionym rozwojem mowy.

Bibliografia:

[1] Cieszyńska-Rożek J., Wpływ wysokich technologii na rozwój poznawczy dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, centrummetodykrakowskiej.pl (dostęp: 4 grudnia 2021 r.).

[2] Healey A., Mendelsohn A., Best toys for children’s development? Hint: They are not electronic or costly, publications.aap.org (dostęp: 4 grudnia 2021 r.).

[3] Healey A., Mendelsohn A., COUNCIL ON EARLY CHILDHOOD, Selecting Appropriate Toys for Young Children in the Digital Era, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov (dostęp: 4 grudnia 2021 r.).

[4] Sosa A., Association of the Type of Toy Used During Play With the Quantity and Quality of Parent-Infant Communication, jamapediatrics.com (dostęp: 4 grudnia 2021 r.).

[5] Spitzer M., Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie swoje dzieci, Dobra Literatura, 2013.