Wędzidełko języka jest fałdem tkankowym pomiędzy dolną powierzchnią języka i dnem jamy ustnej w środkowej płaszczyźnie ciała. Budowa wędzidełka jest zróżnicowana [4].
Krótkie wędzidełko języka (ankyloglosja) ogranicza (znacznie/średnio/nieznacznie) ruchomość języka zarówno w czynnościach nieartykulacyjnych jak i artykulacyjnych. Badania wskazują na możliwość dziedziczenia tej przypadłości. Skrócone wędzidełko występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek [2].
Niestety wciąż bardzo często powielany jest mit, że „wędzidełko trzeba ćwiczyć i rozciągnąć u logopedy poprzez masaże/ćwiczenia”. Wędzidełka języka nie da się rozciągnąć.
Prawidłowa ruchomość języka jest niesamowicie istotna już od pierwszych dni życia dziecka, ponieważ początkowo umożliwia sprawne przyjmowanie pokarmu, a w okresie przedszkolnym wpływa na prawidłową wymowę i zgryz.
Ankyloglosja (nawet nieznaczna) utrudnia lub uniemożliwia prawidłową realizację głosek języka polskiego (zwłaszcza dziąsłowych i dentalizowanych). Czasami osoby, które mają krótkie wędzidełko realizują wszystkie głoski języka polskiego tylko pytanie jak, ponieważ z dużym prawdopodobieństwem ich realizacja odbiega od normy i zapewne dochodzi do deformacji. Oznacza to, że pacjent stosuje pewne techniki kompensacyjne i np. ograniczenie otwarcia jamy ustnej podczas mowy, zamiast języka unosi żuchwę, asymetryczne ułożenie warg i języka, zwiększenie ruchów bocznych i doprzednich żuchwy.
Ankyloglosja nie jest przyczyną opóźnionego rozwoju mowy i jąkania!
Charakterystyczną cechą krótkiego wędzidełka języka jest występowanie tzw. „serduszka” na czubku języka, gdy język wysunięty jest na brodę, natomiast brak serduszka na czubku języka nie pozwala wykluczyć ankyloglosji.
Konsekwencje krótkiego wędzidełka:
Krótkie wędzidełko może ograniczać ruchomość języka i prowadzić do licznych problemów:
- trudności z karmieniem piersią
- trudności z żuciem
- nieprawidłowe połykane
- nadmierne śliniene się
- wady wymowy
- wady zgryzu
- problemy z prawidłową higieną jamy ustnej
- choroby dziąseł i przyzębia
- odkładania się kamienia nazębnego
- zaburzenia postawy ciała
Krótkie wędzidełko języka może powodować trudności w ssaniu piersi, a rezultatem tego mogą być zaburzenia karmienia i odrzucenie piersi lub przedwczesne przejście na karmienie sztuczne.
W trakcie połykania język unosi się w kierunku podniebienia, ale jeśli wędzidełko języka jest skrócone, to wówczas przyczynia się do utrwalenia niemowlęcego sposobu połykania (język leży płasko na dnie jamy ustnej). Ponadto w związku z tym, że krótkie wędzidełko ogranicza zakres ruchów języka, to uniemożliwione jest zgarnianie i przełykanie gromadzonej w jamie ustnej śliny i wówczas obserwujemy nadmierne ślinienie się.
Konsekwencją krótkiego wędzidełka są także wady wymowy, najczęściej pojawiają się trudności z realizacją następujących głosek: r, t, d, l, s, ś, ć, ź, dź, sz, cz, dź, ż. Krótkie wędzidełko często przyczynia się do międzyzębowej realizacji głosek.
Osoby, które mają krótkie wędzidełko bardzo często mają również wady zgryzu, ponieważ nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka może negatywnie wpływać na rozwój podniebienia twardego i skutkować zwężeniem szczęki i zgryzem krzyżowym lub otwartym.
Ponadto krótkie wędzidełko, które ogranicza zakres ruchów języka powoduje trudności z czyszczeniem jamy ustnej językiem.
Jakie są objawy krótkiego wędzidełka języka?
Symptomy skróconego wędzidełka języka:
- powolne przybieranie na wadze u niemowlęcia
- ból sutka u matki w trakcie karmienia
- charakterystyczny wygląd brodawki po jej wyciągnięciu z ust dziecka (brodawka jest blada i spłaszczona)
- zmęczenie dziecka w trakcie ssania piersi/butelki
- mała ilość mleka/problemy z laktacją
- cmokanie, mlaskanie, klikanie
- przerywanie ssania
- odwracanie się od piersi
Krótkie wędzidełko języka może powodować szereg trudności, które będą powodować kłopoty ze ssaniem piersi. Wobec tego coraz częściej mówi się o potrzebie podcięcia krótkiego wędzidełka języka już w pierwszych dniach życia dziecka.
Zabieg podcięcia wędzidełka języka
Frenotomia to zabieg polegający na przecięciu (podcięciu/nacięciu) wędzidełka. Zabieg ten może być wykonywany skalpelem lub nożyczkami w znieczuleniu miejscowym lub krótkotrwałym ogólnym.
Frenektomia jest to zabieg polegający na wycięciu wędzidełka języka i zszyciu rany.
Frenuloplastyka to różne metody jego korekty.
O tym jaki zabieg będzie wykonany i z użyciem jakich narzędzie, decyduje operator.
Jakie mogą być przeciwwskazania do wykonania frenotomii?
- zaburzenia krzepnięcia krwi
- zespół Pierre’a Robina
- wrodzone choroby układu ruchu
Kto wykonuje zabieg przecięcia wędzidełka?
- chirurg stomatologiczny
- laryngolog
- ortodonta
Niekiedy jedno przecięcie nie daje pożądanego efektu i wówczas może okazać się, że konieczny jest kolejny zabieg, dzięki któremu język osiągnie pełną swobodę ruchów.
Warto w tym miejscu podkreślić, że zarówno przed, jak i po wykonaniu zabiegu frenotomii, obligatoryjne jest wykonywanie masażu i ćwiczeń, które zaleca logopeda.
Rola logopedy w dyslalii ankyloglosyjnej
Krótkie wędzidełko języka prowadzi do dyslali ankyloglosyjnej. Zadaniem logopedy jest przygotowanie pacjenta do zabiegu (zarówno pod względem mięśniowym, jak i mentalnym/emocjonalnym). Logopeda wprowadza ćwiczenia czynne i bierne, które powinny być kontynuowane w domu systematycznie zarówno przed zabiegiem, jak i po zabiegu. Sam zabieg nie jest gwarantem sukcesu, nie zastępuje ćwiczeń i nie sprawi, że pacjent nagle zacznie prawidłowo realizować głoski, z którymi miał trudność. W wielu przypadkach krótkie wędzidełko języka przyczynia się także do nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka i nieprawidłowego sposobu połykania. Dlatego podczas terapii logopedycznej pacjent uczy się prawidłowych ruchów i pozycji oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych.
Bibliografia:
[1] Ostapiuk B., Ankyloglosja jako przyczyna artykulacyjnych trudnośi [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, 2020.
[2] Ostapiuk B., Postępowanie logopedyczne u osób z dyslalią i ankyloglosją [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, 2015.
[3] Pluta-Wojciechowska D., Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia wybranych form zaburzeń, 2017.
[4] Sioda T., Wędzidełko języka u noworodków – ocena neonatologiczna i zalecenia. Standardy Medyczne „Pediatria” 2012, t. 9.
